Afet Yönetimi Bağlamında Sayıştay'ın Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nı Denetimi

Öz

Afetler günümüzün en önemli kamu politikası sorunlarından biri olarak ön plana çıkmaktadır. Türkiye, afetlerden en çok etkilenen ülkelerden biridir. Deprem bu afetlerin en başında gelirken, sel, heyelan, kaya düşmesi vb. afetlere de sıklıkla rastlanmaktadır. Bu afetler sonucunda büyük can ve mal kayıpları yaşanmakta, toplumun olağan hayatı ve faaliyetlerini etkilemektedir. Türkiye’de 1999 yılında meydana gelen Marmara depremlerinin anısı halen tazeyken, 2023 yılı Şubat ayında Kahramanmaraş ili merkezli olarak meydana gelen ve 11 ili etkileyen depremler, afetlerin etkilerini bir kez daha gün yüzüne çıkarmış, afet yönetimi kapsamında yapılacak çalışmaların önemini hatırlatmıştır. Türkiye’nin kamu yönetimi yapılanmasında Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) afetlere hazırlık, risk azaltımı, müdahale ve iyileştirme süreçlerinin yönetiminde koordinatör bir kurum olarak kurulmuştur ve faaliyetlerine devam etmektedir. AFAD, afet yönetimine yönelik geniş yetkilerini kullanırken aynı zamanda önemli miktarda kamu kaynağını da kullanmaktadır. Tüm kamu kurum ve kuruluşları gibi afet yönetimi kapsamında yetkili olan AFAD’ın ne kadar etkin, verimli ve hesap verebilir bir kurum olduğunun görülebilmesi ve eksiklerinin giderilebilmesi için denetlenmesine ihtiyaç vardır. Bu ihtiyacı karşılayan kurum ise, kamu yönetiminin köklü kurumlarından biri olan Sayıştay’dır. Sayıştay, kamu idarelerinin mali faaliyet, karar ve işlemlerini denetleyen bir kurum olarak öne çıkmaktadır. Bu görevleri bağlamında AFAD’ı da denetlemekte ve düzenli olarak raporlar yayımlamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Sayıştay’ın Türkiye’de afet yönetiminin merkezi ve koordinatör kurumu olan AFAD’ı hem düzenlilik hem de performans bilgisi raporlarını ele alarak değerlendirmektir. Çalışmada AFAD’ın faaliyetlerinin etkinliği açısından 2012 ve 2023 yılları arasında Sayıştay denetimleri sonucu ortaya çıkan bulgular incelenmektedir. Türkiye’nin afetlerden sıklıkla etkilenen bir ülke olması sebebiyle, afet yönetiminin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi zorunlu görünmektedir. Bu çerçevede, Sayıştay’ın AFAD üzerindeki denetimi, kurumun performansını geliştirmesi, kaynaklarını etkin kullanması ve topluma güvenilir bir afet yönetim sistemi sunması açısından önemli bir yere sahiptir. Bu araştırma, AFAD’ın afet yönetim sürecindeki rolünü daha yakından anlamayı, Sayıştay denetimleri sonucu tespit edilen eksiklikleri ve eksiklikler kapsamında yapılabilecek iyileştirmeleri vurgulamayı hedeflemektedir. Araştırma, denetimler sonucu ortaya çıkan bulgulardan yola çıkarak, Türkiye’de afet yönetimi süreçlerinin iyileştirilmesini hedeflemesi bakımından önem arz etmektedir. Çalışmanın, Sayıştay denetimlerinin incelenmesi yoluyla afet yönetimi politikalarının geliştirilmesine de katkı sağlaması beklenmektedir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi tekniği benimsenmiştir. Çalışma kapsamında, Sayıştay Başkanlığınca 2012 yılından son denetlemenin gerçekleştirildiği 2023 yılına kadar elde edilen 12 adet denetim raporu incelenmiştir. Ancak performans bilgisi denetimleri 2013-2018 yılları arasında düzenli olarak yapılırken bu tarihten sonra performans bilgisi denetimlerine yer verilmediğinden; bu yıllar arasında yayınlanan performans bilgisi denetimleri, Sayıştay performans denetimi rehberinde belirtilen denetim kriterleri esas alınarak, kriterlere uyum açısından değerlendirilmiş ve uyum sonuçları yıl bazlı tablolar halinde sunulmuştur. Araştırma Sayıştay internet sitesinde yayımlanan raporlar ve ilgili literatürle sınırlı tutulmuştur.